‘Leer je schaduwkanten kennen’

Met het gedrag dat mensen tonen, zie je nog niet wie zij werkelijk zijn. Iedereen krijgt in zijn opvoeding een bepaald patroon mee waar hij zelf geen weet van heeft. ACT haalt die onderliggende patronen boven water met beelden die je niet pakken kunt en teksten die wel of niet aanspreken. Als beeld en tekst niet overeenstemmen, gaan we in gesprek. Niemand is vrij van onbewuste patronen, die al in de vroege jeugd zijn gelegd. ACT helpt om achter het gedrag van mensen te kijken vertelt Eduard Baas (analytisch therapeut en auteur van HBM). Onderzoekend, met een knipoog naar jezelf. Dan zie je de mens zoals hij is, inclusief zijn onderbelichte schaduwkanten.

Als je een leider moet kiezen, is het belangrijk dat hij of zij ook met zijn of haar schaduwkanten bij de organisatie past. Juist de onderdelen van onze persoonlijkheid die onder de oppervlakte blijven, haalt ACT naar boven. Ze maakt onderscheid tussen de ‘cultuur’ en ‘natuur’ van mensen. Gedrag wat in de loop der jaren is aangeleerd (cultuur) en emoties die in het onderbewuste leven (natuur). Schaduwkanten zijn niet negatief! Ze vormen een geweldige kracht en je hebt ze vaak nodig om je doel te bereiken. Maar is dat doel eenmaal bereikt dan kunnen ze wel in de weg gaan zitten. Het gaat erom dat je je daar bewust van bent. Waarom je reageert, zoals je reageert.

Neem Donald Trump. ‘Verliezen is geen optie’, leerde zijn vader hem. Daaruit handelt hij. Het hielp hem het Witte Huis in, maar stond hem in de weg bij het verlies van de laatste verkiezingen. Van nature wil je nooit overtroefd worden in je schaduwkanten. Dat voelt als verraad naar je ouders, zo diep zit dat! Dat vind ik interessant. Op zichzelf goede kwaliteiten veranderen onder druk. Wat vroeger effectief was, werkt niet meer. Doorzettingsvermogen wordt star, dogmatisch gedrag.

Het gaat er niet om of eigenschappen goed of slecht zijn, maar of jij je er bewust van bent en of ze passen bij de organisatie waarvoor je je wil inzetten. Dat je emoties zoals irritatie en boosheid leert begrijpen vanuit het feit dat je op een bepaalde manier bent opgevoed. Wie bij zichzelf bepaalde patronen durft herkennen, leert ook zijn omgeving beter begrijpen. Dan zie je in Trump een negenjarig jochie dat tegen zijn succesvolle vader opkijkt en hem belooft nooit te verliezen. Je verandert, wordt milder en beseft dat bijvoorbeeld de boosheid van een ander niet op jou persoonlijk gericht is. Dat schept ruimte. Het opent de weg naar een minder autoritaire manier van leidinggeven, in een sfeer waarin medewerkers eerlijk durven zeggen wat ze vinden.

Leidinggeven is verantwoordelijkheid nemen. Een onderschat en weinig begrepen taak die je in verschillende vormen ziet terugkomen: maskeren, rebelleren, etaleren en enthousiasmeren. De beste staat is enthousiasmeren. Dan wijt je het falen aan jezelf en de successen aan de organisatie. Het is met deze vormen van verantwoordelijkheid nemen net als met de gemoedstoestand: die wisselt. We zagen het bij de Omtzigt-affaire gebeuren bij Mark Rutte: van enthousiasmeren verviel hij in maskeren. Naarmate je meer beseft waarom je doet wat je doet, wissel je steeds minder. Omdat je weet waar je emoties vandaan komen. Je leert fouten herkennen en erkennen. Je ‘zijn’ is onafhankelijk geworden van dat wat je doet. Dat maakt verschil!’